EPISTOLA PRIMĀ

DE

NATURA ET STATU HOMINIS

SPECTATI IN RELATIONE

Surge ag

AD

UNIVERSUM.

age! MECENAS, mifere quos vexat & urget Faftus & ambitio, cunctas res, fpefque minutas, Regibus utendas linquamus. Vix meat ultra

Vita hominis, quam, quod fenfus contingit & ambit
Corporis, ut fpectet, pofthæc moriatur, & abfit.
Hæc, age! mortalis minimum fpectacula vitæ
Attentis oculis procul afpiciamus uterque.

Prodigio, en fimilis labyrinthus, at ordine conftans
Sat certo, en! certis diftinctus legibus error.
En! Tibi diffufos campos, fructus ubi, at una
Infelix lolium & fteriles dominantur avenæ.
Ecce! hortum vetitis tentantem perdere pomis!
Conjunctis animis, conjunctis paffibus, arvum
Hoc longe lateque patens luftremus eundo,
Quæ vel tecta latent, vel funt manifefta, notantes.
Naturæ varios fancto occultofque receffus
Aufu rimemur, fummum fpectemus & imum,
In tenebris quicquid confufum repit, itemque

Æthereis cœli quicquid verfatur in oris,

Coram fiftamus, dextra folerte prehenfum.
Queis natura viis, quo dirigat ordine greffus,
Perquifitu opus eft: curfu feriamus in ipfo
Stultitiam mores primo videamus in ortu,
Si qua opus, & fas eft, æquo ridebimus ore.
Candor, ubi patitur rerum natura, probetur
Integer, ac fceleris purus. Mortalibus autem
Divina greffus fimul & vestigia fanita

Juftitia digito monftremus vindice coram.

Eft Deus, eft & Homo, noftræ nunc mentis & oris
Summa frequens finifque fimul. Sed quicquid utrinque
Confequeris Veri, rationis acumine, primum

Dic mihi, nonne tuæ fequitur modulumque gradumque
Notitiæ ? humanæ nobis cognofcere fortis

Quantum, quæfo, datum eft? hujus nempe incola terræ
Quod fit homo, natus terris, atque altus, id unum,
Prætereaque nihil, fcimus. Noftræ incipit omnis
Hoc puncto, hoc pariter rationis definit ufus.

Innumeris fefe manifeftat gloria mundis

Summa Dei. Verum eft. Sed nos quoque Numen in illo,
Quem dedit hofpitio, fas eft, exquirere mundo.

Si potes, immenfas rerum, fac, perfpice cauffas,
Ac feries. Pofitos plures fuper orbibus orbes
Diftincte enumera. Totum compoñere partes
Tot vaftas variafque, vide. Quod quo ordine fiat,
Qua ratione, doce, varia hæc systemata mundi,
Ordinis ac legis variæ, complectere mente,
Quamque ea se valido fpectent, ediffere, nexu.
Soles quære alios, alios exquire Planetas.
Quam varia in variis habitent animalia ftellis,
Ordine dic nobis. Et tum monftrare valebis,
Cur fic, non aliter, videas res effe creatas.
Mens tua fubtilis, magni retinacula mundi,

Nexus, fuppetias focias, fociofque favores,
Quæque ligent toti partes, quæ partibus addant
Vincula particulas, quantum dependeat unum
Ex alio, quantove gradu fibi fingula diftent,
Hæccine cuncta fuo penetravit acumine, quæfo,
Mens ratioque fatis? Totumne in parte tenetur?
Hæc, age, quæ mundi partes contrectat & unit,
Et quæ confenfu totum hoc confervat amico,
Hæccine, quæfo, Dei, tam vafta Catena tenetur,
Aut Hominis, manibus, fupera virtute tenendi?

,

Tune, Superbe, audes rationem reddere, quare
Tam fis infirmus, tam parvus, & undique cœcus
Efformatus homo ? primum me, fi quid acutum
Cernis, fi poteris, cauffas finefque doceto,
Cur magis infirmus, cocus magis, & magis omni
Parte miser non fis? Ex terra quærito matre,
Cur quercus late fpargens fua brachia & umbras,
Extollat caput, & dumeta latentia ferpant?
Ethereæ cœli dicant mirabilis oræ,

Tam Jove cur multus foleat minor effe fatelles.
En tibi mundorum feries, fyftemata, nexus
Diverfos, quorum quemvis exiftere poffe,
Numne negare aufis temere? nec ii tamen una
Exiftunt omnes. Sapientia, finibus expers,
Quod præftat cunctis, fas eft, fyftema præoptet
Mundi, ac præ reliquis jubeat fe fiftere coram.
Hoc ipfum, quocunque patet, fyftema refertum.
Materie, ac plenum est. Alias connexio nulla
Poffet habere locum. Nihil eft in rebus inane.
Hic quoque res cuncta cepere ftatumque gradumque,
Quem fua cujufvis entis natura popofcit.

Hic vitæ eft varius modus, eft diverfa facultas,
Eft minor & major conftans perceptio fenfu.
Eft igitur ratio, eft fimul ex ratione neceffe,

55

60

65

70

75

80

Hac ferie, hac fcala vitæ fenfufque, teneri
Ens ufquam, quale eft, & fenfus limite certo,
Et vitæ, finitus homo. Nunc quæftio tota,
Nunc, quam certetur varie, & fub judice lis fit,
Res redit omnis eo, num contra fafque piumque
Fecerit omnipotens, talem, talique potitum
Sorte locove, hominem fieri, quod jufferit olim?
Injuftum cenfes, Hominem converfus in unum
Mente tua: at totam, quantum datur, infpice rerum
Compagem feriemque fimul, fimul effe memento
Mortales homines partem totius, & ipfum,...
Quod dixti injuftum, juftum dicetur & æquum.
Cernis, in humanis vulgo contingere rebus
Quæ foleant. Operas, curafque & mille labores
Impendunt homines. Nunc huc, nunc volvitur illuc,
Corporis ac mentis vis omnis. Vix tamen unum
Millibus ex cunctis videas emergere curis
Intentum finem; melius procedere, credas,
Unum velle Dei. Quicquid vult, adfit oportet,
Ut voluit. Finis quod erat nunc, cauffa fit ultro,
Ac medium alterius finis. Connexio mentis
Divinæ quanta hæc! quam prorfus nescia falli!
Sic homo vel princeps noftro effe videtur in orbe
Et cauffa & finis rerum, qui forfitan ipfe
Nefcius ignotæ fphæræ, cauffæque prioris
Subjacet arbitriis, clandeftinoque rotatus
Impulfu, totus folet infervire regundo
Nobiliori operi, fummæ moderamine cauffæ
Progrediente viis tectis. Pars obvia rerum.
Eft oculis, totum manet impenetrabile, noftris.
Si fciat acer equus, furibundis curfibus,
Findens, injectis quare reftringat habenis
Curfum eques, aut iterum fpumantia frena relaxet,
Per medios vectus celeri cum turbine campos :

auras

99

95

ICO

105

110

115

120