si non jam potestate, marisque adhuc vetus servantes imperium, classe et opibus magnam Persico bello molem addituri essent. Idem Athenas diligere et venerari ex Aristotelis præceptis didicerat: quæ civitas litteris ingenioque suorum semper præcellens, non absurdè adhuc magistra Græciæ audiebat. Hìc olim, ut videbatur, Homerus cecinerat; horum curâ civium carmina ejus, præ aliis ab Alexandro amata, exstabant; hic poetæ celeberrimi, quorum opera juvenis assiduè exculta habebat, olim floruerant, hìc vixerat Miltiades, hìc Pericles, rerumque pro patriâ gestarum memoria adhuc recens vigebat; Atheniensium denique virtute feliciter contra eos hostes pugnatum erat, in quos ipse impetum facere parabat. Hujusmodi ob causas erga omnes, qui pacem peterent, clementiâ insperatâ usus magno consensu imperator est factus. Mirum fortasse videbitur, quod in Lacedæmonios, qui hostes manebant, vi adhibere nollet; sed in eos, quorum fracta esset potestas, bellum inferre haud proderat ; et super notam pervicaciam sinum Græciæ asperum incolebant, et qui non nisi bello longo subigi posset. Intactos igitur relinquere statuit princeps, gravioris belli cum Persis navandi avidior. Hæc tamen consilia Illyriorum defectio in præsens distulit, quæ nisi statim opprimeretur Alexander sensit, non tutum fore ut Macedoniâ abesset. Collectas igitur copias nullâ mora in hostes ducit.

Hinc jam Alexandrum ut assiduum et strenuum bellatorem intueri oportet; neque hoc bellum quod primum sub auspiciis suis suscepit, indignum erat prosperæ militiæ initium; quippe vel in eo callidum effulsit ingenium, et ipse plurima dedit indicia se justè in numero maximorum intra hominum memoriam ducum æstimandum esse. Sed quomodò egregia ejus bello gesta singillatìm enarrare possumus ? nec tamen adeò prodesset, namque ille per totam vitam tot virtutis et calliditatis exempla præbet, ut possimus e paucis omnia cognoscere. Quamobrem Thraciam subactam et Thebas tam atrociter captas aliaque, quæ per primos imperii annos gessit,

ita præterire præstabit, ut ad gravissimam illam operam Alexandri festinemus quam jure totam ejus vitam occupasse dixerimus, bellum scilicet in Asiam transvectum. Ad hoc enim rex nunquam respicere cessavit, ex quo sceptro potitus erat. Certissima felicis exitus omina, ducis eximiam indolem, res per duos annos gestæ exhibuerant. Vicinæ gentes penitus debellatæ subsidia non invitæ tanto imperatori dabant; evanuerat jam omnis rebellionum et domestica seditionis metus aderat veteranorum exercitus curâ Philippi, non tam numero quam disciplinâ, pudore, virtute pollens. Accedebant quotidiè e variis civitatibus auxilia; equites Thessalia, pedites Macedonia ipsa, durum genus et periculis assuetum præbebat; mercenarii undique veniebant frequentes; naves Athenienses ceteraque Græcia et classicorum vim suppeditabant; quas diversas copias dux mirâ assiduitate in unum exercitum conformavit. Pecunia solum deerat, quam oppignerato regno mutuari coactus est; quanquam mirâ prodigalitate ultrò amicis munera et agros dedit, rogantibusque quid sibi reservaret spem ipsam respondit. Scilicet solâ in hac re solitam prudentiam omisisse videtur, et spe ebrius summam rerum in aleam dedisse.

Jam ver appetebat, et Alexander omnibus copiis Hellespontum transiit, primæ navis ipse gubernator, primus ipse solum Asiæ tetigit. Lætus animo omnia sibi favere vidit : Persæ subitâ re perterriti tempus ad copias rite instruendas dederant. Trojæ interim monia visere placuit, ut loca, ubi Achilles tanta prælia Græcus ipse cum Asianis hostibus gessisset, suismet oculis aspiceret. Effusis lacrymis, vetustatem loci venerans, illas reliquias prioris ævi perlustrat: deos et heroum manes assiduis votis et sacrificiis placat, quo præsentius eorum auxilium sibi in futurum adjungeret. Nimirum ad extremum Alexandro inerat religio maxima superstitione etiam commixta. Quacunque iret, aris exstructis vota et sacra patravit: nec signum pugnæ dabat, nisi auspiciis summa curâ et reverentiâ perfectis. Achillem super omnes ven

eratur, beatissimum appellans, quod Homerum laudum præconem haberet. Heroi illi egregio sese assimilabat; nec injuriâ; eadem utrique acris ingenii vis, idem corporis robur, eadem præliorum et gloriæ sitis, eadem invicta virtus; sed Achillem Alexander prudentiâ et consiliorum peritiâ, præcipuis ducis ornamentis, superavit.

Auctâ ita fide, tantò celerius, cum hostes in ulteriore Granici ripâ loci æquitate adjutos consistere nuntiaretur, agmen incedere jussit, spretis Parmenionis consiliis, cautiora suadentis. Tum alam ipse dextram in fluvium ducit, et firmatis in ripâ vestigiis hostium aciem labare cogit. Acerrimum circa ipsum furit certamen; nec dubitat maximis periculis caput objicere, manu ac voce conspicuus suis, metuendus hostibus, pæne virtute suâ victor. Quippe a Persis tantum impetum malè sustinentibus, passim discurritur: Memnon ipse salutem fugâ petit. Lætus Alexander hoc prosperæ fortunæ præsagium accepit, nec eorum oblitus est, qui in prælio vulnerati erant; singulos comiter alloquitur, præmia liberaliter promittens; id quod semper auctoritatem in suos auxit, qui ducem fere ut heroa colebant. Hujusce prælii exitu tota fere Asia in victorem cedebat. Nec mirum hoc videbitur, reputanti Persicum regnum non ex unâ civitate sed e multis constare, quarum unaquæque suas leges, et sua instituta retineret. Hic rerum status, quem Alexander in Græciâ constituere erat conatus, propriis cujusque voluntatibus licentiam dabat; unde plurimæ provinciæ in quibus Græcæ coloniæ florerent, promptissimis animis acceperunt Alexandrum, qui inprimis Græciæ nomen præ se ferret. Auxerant studia ipsius quoque pulcherrima facta, et plerique ultro properabant se viro subjicere, qui nulla pericula, nullos militiæ labores abnueret, etiam ultra quod necesse erat audax. Hiemem apud Tarsum securiùs agentem gravis afflixit valetudo, non magis quod gelidâ Cydni aquâ sese abluens morbum concepisset, quam quia continuæ sollicitudines animum, labores corpus confecerant. Nam ex quo Asiam intrarat,

otium penitus abjecerat, egregium sanè militibus exemplum, sed ipsi pæne exitiosum. Et hic laudanda est eximia illa Alexandri erga amicos fides, quam memorat, nec indignè Plutarchus. Monitus enim per litteras Philippum, familiarem suum, veneno remediis admixto mortem ipsius meditari, non idcirco magis medicamenta ab eo accipere dubitavit. Præsens aderat tantæ fidei præmium; brevi convaluit, iterumque animus, qui nunquam malis succubuerat, ad novos conatus et novas victorias paratur. Aderat vero aliud pro imperio certamen cum Dario ipso, Memnone jam mortuo, cujus Fabiana consilia, si persequi licuisset, optimè victorem coercuissent. Sed pugna ad Issum commissa Persarum vires penitus in præsens contrivit, insignis tam ducis alterius virtute quam alterius ignaviâ. Et quo turpior videtur Darii fuga, tradentis uxorem et liberos quasi obsides in manum victoris, eò clarior exstat Alexandri in captivas probitas et continentia, artibus Asiæ et luxuriâ nondum corrupta: consilium tamen callidum fortasse virtuti additum est, quum perciperet, quantum ad Darium subigendum valerent. Patebant jam ante pedes totius Orientis campi et opes; evanuerat subito hostium vis: accepere ultro urbes terribilem ducem, qui secundis rebus elatus eo atrociùs in obstantes sæviit. Tyrus post longam obsidionem capta, et Gaza indicio erant, quam exitiosum esset, infeliciter contra ferreum illud ingenium pugnare, et Batidis infanda cædes inter maxima ejus scelera æstimanda est. Sed statim post has sævitias mitiora et magis paci convenientia molientem invenimus; nam Alexandria, quam eodem anno condidit, summæ prudentiæ monumentum din postea floruit. Sensit enim cum loci utilitatem aspiceret, huc venturam esse Europæ simul atque Asiæ mercaturam, hic classes potentissimas opportunam stationem habituras, urbem denique illam Hesperios sinus et Orientis agros communi pacis vinculo conjuncturam esse. Quæ in animo haberet, satis ostendunt litteræ ad Darium missæ, in quibus regem ad se ire invitat, non ut æqualem (id enim superbus animus non

ferre poterat) sed ut supplicem ad regem, ut captivum ad victorem: quod nisi facere vellet, ne pacem speraret; bellum solum, bellum internecinum causam dirempturum esse. Nimirum huic viro arma et varia bellorum pericula non ut aliis mala non evitanda, sed jucunda, immò avide captanda visa sunt, et jus et injuriam pariter nihili æstimavit, modò se ut ingenio, sic potestate superiorem aliis redderet. Tali animo, tali exercitu, quis mirabitur si iterum apud Gaugamelam victoriam pepererit? in quo prælio vis multitudini, peritia ignaviæ, disciplina licentiæ opposita vicit.

Jamque ultima libertatis spes Dario perierat. Exinde facile erat victori iter, dedita Babyloniâ ceterisque Persidis urbibus, apertis etiam Indiæ plagis, donec ipsi veterani, quibuslibet periculis indurati, ulterius progredi recusarent; id quod finem imperii consiliis posuit, quæ dux ipse orbi terrarum æquabat. Nunc autem omissis bellis in India gestis ut levioribus neque adeò memoriâ dignis, mentem ad res domesticas adhibeamus, ut quæ mores Alexandri exquirenti multo gravioris sint momenti. Non ille jam idem erat, qui integris viribus, flagitiis intactus, adolescentiâ ardens in terram Asiæ assiluerat: decem anni præterierant, accesserat ingenio experientia. Nocuit scilicet Asia victa victori. Scelera, quæ quotidiè a Persis aliisque, quas vicerat, gentibus committi aspexit, animum naturâ vehementem magna ex parte induraverant: tentavit ipse perniciosas corporis voluptates et omnes luxus artes, quas sibi concedendas esse, quasi præmium laborum, rebatur; nurc primum inanibus vini deliciis usque ad ebrietatem imbutus est, quæ impotentia, Aristotelis adhuc præceptis cohibita, tot facinorum, quorum sobrium pænituit, et mortis etiam postremò causa erat. Dolendum est, valdè dolendum, quod ille qui alios tam benè disciplinâ temperare sciret, se ipsum a pravis libidinibus integrum servare non valuerit. Dolendum est, inquam, sed tamen confitendum, hoc vitium mores Alexandri turpi maculâ